ANONİM ŞİRKETTE TOPLANTI VE KARAR NİSAPLARI

• Genel Olarak Anonim Şirket

1. Giriş

Kanundaki tanımına göre anonim şirket; sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız şirket tüzel kişiliğinin kendi malvarlığıyla sorumlu olduğu, pay sahiplerinin sadece taahhüt ettikleri sermaye paylarından ve ancak şirkete karşı sorumlu oldukları şirket tipidir (TTK md. 329). Bu tanımdan da anlaşılabileceği gibi anonim şirketler, şahıs-sermaye şirketleri ayrımında sermaye şirketleri alt grubunda bulunur (TTK md. 124/II). Tüzel kişiliği ve kendine ait malvarlığı olan anonim şirketlerin faaliyeti organları marifetiyle olur. Genel kurul karar organı, yönetim kurulu idare ve temsil organı, denetçiler de denetim organıdır.

Anonim şirketler için eTTK’da, ikisi yürürlükten kaldırılmış (md. 288, 299) toplam ikiyüzbeş madde bulunurken, yeni TTK aynı başlık altında toplam ikiyüzotuzbeş madde ihtiva eder. eTTK’da yer alan yaklaşık yetmişbeş hüküm yeni kanunda hiç yer almazken; eTTK’dan aktarılan toplam yüzotuz maddenin büyük bir kısmının içerikleri önemli ölçüde değiştirilmiştir.[1] Açıklanan bu veriler ışığında, anonim şirketler hususunda eski ve yeni kanun dönemlerinin birbirinden ciddi biçimde ayrıldığı sonucunu çıkarmak mümkündür.

1. Yönetim Kurulu

Yönetim kurulu, anonim şirketin yasal ve zorunlu organlarından biridir (TTK md. 359/I). Yönetim kurulunun görev ve yetkilerini birçok başlıkta ele almak mümkün olsa da, bunların temel olanlarını yönetim ve temsil oluşturmaktadır. Yönetim yetki ve görevinin iç ilişkiyi ilgilendirmesine karşılık temsil yetki ve görevi, şirketle üçüncü kişiler arasındaki ilişkilerin kurulmasında kullanılır.[2] Anonim şirkette yönetim kurulunun diğer yetki ve görevleri şöyle sıralanabilir:

• Genel kurul toplantı gündeminin hazırlanması (TTK md. 410/I),
• Genel kurulun toplantıya davet edilmesi (TTK md. 410/I),
• Şirket bilançosunun hazırlanarak ortakların incelemesine sunulması,
• Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun hazırlanarak, şirket gelirlerinin hangi alanlarda kullanılacağının genel kurula teklif edilmesi (TTK md. 516),
• Muhasebe kayıtlarının tutulması için gerekli düzenin kurulması (TTK md. 375/I),
• Kuruluşlarında bakanlık izni gereken şirketlerin esas sözleşme hükümlerinin değiştirilmesi durumunda, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan gerekli ön iznin alınması (TTK md. 435),
• Genel kurul kararlarına işlerlik kazandırılması için gereken işlemlerin yapılması, gerektiğinde genel kurul kararlarına karşı iptal davasının açılması (TTK md. 445-446)
• Genel kurulda alınan kararların uygulanması,
• Nama yazılı payların devrine izin verilmesi veya izinden imtina edilmesi,
• Ortaklara rüçhan haklarının kullandırılması için gereken işlemlerin yapılması (TTK md. 461/III).

Genel kurul kural olarak yılda bir defa toplanarak görev ve yetkilerini ifa edebilirken; bundan farklı olarak yönetim kurulu süreklilik arz eder. Yönetim kurulu şirketin yasal temsilcisidir ve kurulun bulunmaması şirketin sona ermesine yol açar (TTK md 530/I).

Yönetim kurulunun bir başka önemli özelliği de, esas itibariyle kurul organ olmasıdır.[3] TTK. 359/I’de yönetim kurulunun bir kişiden de oluşabileceği yönünde açık hüküm bulunması bu özelliğin bir istisnasını oluşturur. O halde, bir kurul organ olan yönetim kurulunun yetkilerini sağlıklı biçimde kullanabilmesi için sağlaması gereken asgari şartlardan olan toplantı ve karar nisabı önem kazanmaktadır.

1. Genel Kurul

Genel kurul pay sahiplerinin şirket işlerine ilişkin haklarını kullandıkları (TTK md.407) üst organ niteliği taşımayan bir organdır.[4] Bir karar organı olması nedeniyle genel kurul, anonim şirketin faaliyetine doğrudan veya dolaylı olarak hakimdir.[5] Genel kurul kararlarının dış ilişkiye yansıtılması, yönetim kurulu aracılığıyla gerçekleşir.

Genel kurul, anonim şirketin zorunlu organlarından biridir ve yılda bir kere toplanması gerekir (TTK md. 409/I). Her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılması zorunlu olan bu toplantı “olağan genel kurul toplantısı” olarak adlandırılır. Olağan genel kurul toplantılarında organların seçimine, finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, karın kullanım şekline, dağıtılacak kar ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine, yönetim kurulu üyelerinin ibraları ile faaliyet dönemini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara ilişkin görüşme yapılır, karar alınır (TTK md. 409/I). Bunun haricinde, gerektiği takdirde olağanüstü genel kurul da toplanabilir (TTK md. 409/II).

Genel kurul, kanunda ve esas sözleşmede açıkça öngörülmüş bulunan hallerde karar alır (TTK md. 408/I).Genel kurulun bazı yetkileri diğer organlara devredilebilirken md. 408/II’de sayılan şu yetkiler devredilmez niteliktedir:

• Esas sözleşmenin değiştirilmesi,
• Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, görev süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları,
• Kanunda öngörülen istisnalar dışında, denetçinin seçimi ile görevden alınması
• Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kar üzerinde tasarrufa, kar payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kara katılması dahil, kullanılmasına dair kararların alınması,
• Kanunda öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi,
• Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı.

Genel kurul toplantısının yapılabilmesi için öncelikle, gereken nisapların oluşup oluşmadığını ve katılan kişilerin yetkisinin kontrolünü sağlayan hazır bulunanlar listesinin yönetim kurulu tarafından hazırlanması gerekmektedir. Kurul organ olma özelliği taşıyan genel kurul için de, toplantı ve karar nisaplarının önemi kurulun sağlıklı işleyişi için tartışmasız öncelikli olarak incelenmelidir.

• Toplantı ve Karar Nisapları

1. Yönetim Kurulu Toplantı ve Karar Nisabı

Yönetim kurulunun toplantı ve karar nisapları TTK md390’da ayrı ayrı düzenlenmiştir. Toplantı nisabına ilişkin yeni getirilen hüküm, uygulama ve doktrindeki tartışmalara son vermiştir.[6] eTTK’da yönetim kurulunun toplantı nisabı bakımından “esas sözleşmede aksine hüküm olmadıkça yönetim kurulunun bir karar verebilmesi için, üyelerin en az yarısından bir fazlasının toplantıya katılması şarttır” hükmüne yer verilmişti (eTTK.330/I). Bu hüküm yıllarca tartışmalara yol açmıştır. Tartışmalar, madde hükmünün gerçekten “yarıdan bir  fazla” mı, yoksa “çoğunluk” olarak mı anlaşılması gerektiği noktalarında yoğunlaşmıştır. Yargıtay kararlarında istikrarlı olarak “nitelikli çoğunluk” yorumu kabul görmüştür. yTTK’nın açık hükmüne göre ise, eğer şirket esas sözleşmesinde aksine ağırlaştırıcı bir hüküm yoksa, yönetim kurulu üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve kararlarını toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile alır (yTTK m. 390/I). Bu kural yönetim kurulunun elektronik ortamda yapılması halinde de uygulanır.

Yönetim kurulu tek kişiden oluşuyorsa, tek başına karar alarak bunu şirketin yönetim kurulu karar defterine yazmak ve imzalamak durumundadır. Bu halde toplantıdan söz etmek mümkün değildir.

yTTK’da oyların eşit çıkması halinde, eTTK’daki düzenleme olduğu gibi korunmuştur. Buna göre; oylar eşit olduğu takdirde o konu gelecek toplantıya bırakılır. İkinci toplantıda da eşitlik olursa söz konusu öneri reddedilmiş sayılır (TTK m. 390/3).

Bunun gibi, yTTK’da yönetim kurulu kararlarının geçerliliği aynı eTTK’da olduğu gibi, yazılıp imza edilmiş olmalarına bağlanmıştır.

1. Genel Kurul Toplantı ve Karar Nisapları
2. Genel Yetersayı

eTTK’da olduğu gibi yTTK’da da istisnai haller dışında, genel kurulun toplanabilmesi için şirket sermayesinin en az dörtte birine sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin varlığı yeterli görülmüştür. İstisnai halleri ise, TTK’da veya şirket esas sözleşmesinde daha ağır bir yetersayının öngörülmüş olmasıdır. İlk toplantıda anılan nisaba ulaşılamadığı takdirde, ikinci toplantının yapılabilmesi için nisap aranmaz. Kararlar, toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğu ile alınır (TTK m.418). Toplantı ve karar nisapları esas sözleşme ile ancak arttırılabilir. eTTK’dan farklı olarak, yTTK ile saptanan toplantı nisabının toplantının devamı süresince aranması şart kılınmıştır (TTK m.418/1).

1. Özel Yetersayılar

1. Esas Sözleşme Değişikliklerinde Toplantı ve Karar Yetersayısı

Genel nitelik arz eden esas sözleşme hükümlerinin değiştirilebilmesi için, şirket sermayesinin en az yarısını temsil eden pay sahiplerinin veya temsilcilerinin genel kurul toplantısına katılması gerekir (TTK m.421/1). İlk toplantıda öngörülen bu toplantı nisabı elde edilemediğinde, en geç bir ay içinde ikinci toplantı yapılabilir (TTK m.421/1). Kanun, ikinci toplantı için gerekli olan toplantı nisabını ise, şirket sermayesinin en az üçte birinin toplantıda temsili olarak belirlemiştir (TTK m.421/1). Kanunun aradığı bu yetersayıların, şirket esas sözleşmesine konacak bir hüküm ile düşürülmesi yahut nispi çoğunluğun öngörülmesi geçersiz olacaktır.

1. Pay Sahiplerinin Tümünün Oybirliğini Gerektiren Esas Sözleşme Değişiklikleri

Şirket esas sözleşmesinde;

• Bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük konulması ile
• Şirket merkezinin yurt dışına taşınması hususlarında değişiklik yapılabilmesi için,

sermayenin tümünü oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin genel kurul toplantısına katılması ve bu yönde oybirliği ile karar almaları gerekmektedir (TTK m.421/2). Toplantı ve karar yetersayısına ilk toplantıda ulaşılamadığı takdirde, izleyen toplantıda da aynı yetersayı aranır (TTK m.421/4).

• Şirket Sermayesinin En Az %75’ini Oluşturan Payların Sahiplerinin veya Temsilcilerinin Olumlu Oylarını Gerektiren Esas Sözleşme Değişiklikleri

Anonim şirket sözleşmesinde;

• Şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi,
• İmtiyazlı pay oluşturulması,
• Nama yazılı payların devrinin sınırlandırılması

Yönünde değişiklik yapılabilmesi için, şirket sermayesinin en az yüzde yetmişbeşini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oyu gerekir (TTK m.421/3). Toplantı ve karar yetersayısına ilk toplantıda ulaşılamadığı takdirde, izleyen toplantılarda da aynı yetersayı aranır (TTK  m.421/4).

1. Hafifletilmiş Yetersayı Uygulanabilecek Kararlar

Pay senetleri menkul kıymet borsalarında işlem gören anonim şirketlerde,

• Sermayenin artırılması ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesine ilişkin esas sözleşme değişiklikleri ile
• Birleşme, bölünme ve tür değiştirme yönündeki kararlar

İçin, genel kurul sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin varlığıyla toplanır ve toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğu ile karar verir (TTK m.421/5, 418).

KAYNAKÇA

Karahan, S. (2012). ŞİRKETLER HUKUKU, Mimoza Yayınları

Kendigelen, A. (2012). Yeni Türk Ticaret Kanunu, 12 Levha Yayınları

Pulaşlı, H. (2013). ŞİRKETLER HUKUKU, Adalet Yayımevi

[1] Kendigelen, Yeni Türk Ticaret Kanunu, 2012, s.216.

[2] Karahan, Şirketler Hukuku, 2012, s.382.

[3] Karahan, Şirketler Hukuku, 2012, s.465.

[4] Karahan, Şirketler Hukuku, 2012, s.495.

[5] Pulaşlı, Şirketler Hukuku, 2013, s.334.

[6] Karahan, Şirketler Hukuku, 2012, s. 394.